Kartki z kalendarza

6 – 12 września

6 września, w nocy masy ludności cywilnej przechodzą z
Powiśla i Śródmieścia Północ na południową stronę Al. Jerozolimskich.
Niemcy
przypuszczają generalny szturm na Powiśle z północy, wschodu i południa. Atak na
ostatnie pozycje powstańcze w dzielnicy poprzedza silne bombardowanie. Po
zaciętych walkach Powstańcy stopniowo wycofują się do Śródmieścia. Wieczorem
Powiśle Północ jest już całkowicie opanowane przez Niemców. Linia frontu staje
się Nowy Świat. Od rana trwa bombardowanie i ostrzał Śródmieścia Północ.
Oddziały powstańcze odpierają ataki wroga z Krakowskiego Przedmieścia na Nowy
Świat, z Placu Małachowskiego na Kredytową, z Ogrodu Saskiego na Królewską oraz
z rejonu Placu Zawiszy na ul. Towarową. Niemcy zrzucają ulotki w języku polskim,
wzywające do opuszczenia stolicy z dniach 7 i 8 września.

7 września, po pacyfikacji Powiśla oddziały niemieckie atakują północną część
Śródmieścia. Nacierają z Powiśla na Nowy Świat, z Ogrodu Saskiego i pl. Żelaznej
Bramy na Królewską i pl. Grzybowski. Od strony Dworca Głównego nacierają na
Chmielną, z pl. Zawiszy – na Towarową.
Nieprzyjaciel zmierza do odcięcia
północnej części Śródmieścia od południowej. Trzykrotnie w ciągu dnia szturmuje
Al. Jerozolimskie od strony hotelu „Polonia” oraz ulice Nowogrodzką, Widok i
Chmielną. Jednocześnie Niemcy usiłują zniszczyć barykadę w Al. Jerozolimskich,
osłaniającą szlak komunikacyjny. Udaje się im obsadzić szereg domów w Al.
Jerozolimskich, przy Nowogrodzkiej i w pobliżu Marszałkowskiej. Dzięki temu
Niemcy przejmują kontrolę nad ważnym strategicznie skrzyżowaniem Al.
Jerozolimskich i Marszałkowskiej. Lotnictwo niemieckie bombarduje nieustannie
rejon miasta pomiędzy Marszałkowską a Nowym Światem, Chmielną i Świętokrzyską.
Największych zniszczeń doznają okolice Placu Napoleona. Trwa intensywny ostrzał
artyleryjski Mokotowa. Pociski padają w rejonie ulic Odyńca, Ursynowskiej,
Racławickiej, Tenisowej i Misyjnej. Na Dolnym Mokotowie toczą się zacięte walki
w rejonie ul. Promenady, Dolnej i Konduktorskiej. Cywilne władze powstańcze
upoważniają zarząd PCK do porozumienia się z dowództwem niemieckim w sprawie
ewakuacji z miasta starców i dzieci oraz chorych. W toku pertraktacji z gen.
Rohrem czas wyjścia ludności, skłonnej do opuszczenia Warszawy, ustala się na
dni 8 i 9 września, w godz. 12.00-14.00.

8 września, podczas zawieszenia ognia kilka tysięcy cywilów dobrowolnie
opuszcza Warszawę. Od rana trwa silny napór nieprzyjaciela na Śródmieście
Północ.
Wróg usiłuje wedrzeć się w głąb dzielnicy od strony Nowego Światu i
Królewskiej. O świcie Powstańcy muszą wycofać się z kompleksu gmachów
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Komendy Policji przy
Krakowskim Przedmieściu. Nieprzyjaciel obsadza odcinek od ul. Świętokrzyskiej do
kościoła Św. Krzyża. Niemcy opanowują prawie całą ul. Warecką. Docierają w
bezpośrednie sąsiedztwo Poczty Głównej przy Placu Napoleona. Zgrupowanie mjr.
Włodzimierza Zawadzkiego „Bartkiewicza” utrzymuje pozycje na Królewskiej. Niemcy
wielokrotnie szturmują Al. Jerozolimskie od strony Marszałkowskiej i Nowego
Światu. Ich celem jest zniszczenie barykady osłaniającej przejście przez Aleje.
Nieprzyjaciel prowadzi silny ostrzał artyleryjski południowej części
Śródmieścia, szczególnie rejonu Hożej i Kruczej.

9 września, w czasie zawieszenia ognia, między godz. 6.00 a 8.00, trwa
dobrowolna ewakuacja ludności cywilnej. W ciągu dwóch dni stolicę opuszcza ok. 8
tys. osób.
Toczą się walki w północnej części Śródmieścia. Jego część
południową i Czerniaków ostrzeliwuje artyleria, najcięższe moździerze, miotacze
min i granatniki. Niemcy wznawiają działania zaczepne w rejonie Sielc.
Wysłannicy KG AK, ppłk dypl. Franciszek Herman „Bogusławski” i kpt. Alfred
Korczyński „Sas” podejmują rozmowy z gen. Heinzem Rohrem, występującym w imieniu
gen. Ericha von dem Bacha. Strona polska porusza sprawę dalszej ewakuacji
ludności cywilnej z Warszawy oraz ewakuacji ciężko rannych żołnierzy polskich.
Jest też mowa o ewentualnym wydaniu pozostających w niewoli rannych żołnierzy
niemieckich. Gen. Rohr proponuje rozpoczęcie rozmów w sprawie kapitulacji
Powstania. Rząd brytyjski deklaruje pociągnięcie do odpowiedzialności Niemców,
winnych zbrodni w Warszawie.

10 września, Armia Czerwona rozpoczyna ofensywę. Wojska 1. Frontu
Białoruskiego atakują Pragę.
W operacji tej biorą udział jednostki polskie:
1. Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, pododdziały 1. Brygady Pancernej
im. Bohaterów Westerplatte i 13. Pułku Artylerii Pancernej. Nad Warszawą toczą
się walki powietrzne myśliwców sowieckich i niemieckich. Do miasta docierają
odgłosy walk w okolicach Jabłonnej i Wołomina. Trwają pertraktacje i wymiana
pism między stroną niemiecką a dowództwem AK. Strona polska prowadzi grę na
zwłokę. W Śródmieściu trwają zaciekłe walki w rejonie Nowego Światu, Placu
Napoleona i Brackiej. Na Chmielnej, Górskiego, Wareckiej i Świętokrzyskiej toczą
się boje o każdy dom. Niemcy zdobywają barykadę na ul. Chmielnej, atakują gmach
Poczty Głównej. Opanowują budynek przy ul. Wareckiej 11. Powstańcom udaje się
powstrzymać natarcie wroga. Powstańcze Polskie Radio ogłasza nazwiska 28
niemieckich dowódców, odpowiedzialnych za zniszczenie Warszawy. Listę otwierają
generałowie von dem Bach, Stahel i Reinefarth. Listę tę przytacza następnego
dnia londyński „Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”, BBC nadaje ją w
różnojęzycznych serwisach. Umiera z ran Józef Szczepański „Ziutek”, autor
piosenki „Pałacyk Michla”.

11 września, strona polska zrywa rozmowy w sprawie kapitulacji Powstania.
Rozwój sytuacji na prawym brzegu Wisły dopinguje Niemców do odcięcia Powstańców
od rzeki.
Atakują Czerniaków od strony stacji pomp przy Czerniakowskiej oraz
z parku Sobieskiego. Oddziały polskie wycofują się z odcinka ul. Rozbrat między
Łazienkowską a Przemysłową. W rękach Powstańców pozostaje ul. Przemysłowa, róg
Czerniakowskiej i Łazienkowskiej oraz Port Czerniakowski. Odpierają atak od
strony skarpy, osłaniającej przejście z Czerniakowa do Śródmieścia. Samoloty
niemieckie bombardują kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej przy ul.
Łazienkowskiej. Pod gruzami ginie kilkadziesiąt osób cywilnych. W pozostałych
dzielnicach niemieckie działania bojowe słabną. Gen. Tadeusz Komorowski „Bór”
wysyła do marszałka Konstantego Rokossowskiego depeszę z prośbą o nawiązanie
bezpośredniej łączności radiowej.

12 września, Niemcy wstrzymują działania bojowe w innych dzielnicach,
wszystkie siły kierując na Czerniaków. Trwa silny ostrzał artyleryjski i
bombardowanie lotnicze Czerniakowa.
W dzielnicy wybuchają liczne pożary.
Niemcy prowadzą zmasowane natarcie na wszystkich odcinkach. Toczą się ciężkie
walki o Port Czerniakowski, potężny gmach ZUS przy ul. Czerniakowskiej, budynek
Gazowni przy ul. Ludnej oraz zabudowania dawnego szpitala św. Łazarza przy
Książęcej. Niemcy zajmują zachodnią część ul. Łazienkowskiej oraz część skarpy
od ul. Frascati do Książęcej. W polskich rękach pozostaje jedynie placówka w
gmachu YMCA przy ul. Konopnickiej. Nocą na 13 września dwie łączniczki AL
przepływają na prawy brzeg Wisły. Zostają przyjęte przez gen. Michała Rolę –
Żymierskiego i marsz. Konstantego Rokossowskiego.

Przemysław Sierechan

Pasjonat historii. Interesuje się prawem, technologią informacyjną. Redaktor Naczelny i wydawca PolskieDzieje.pl

Powiązane artykuły

Sprawdź też
Close
Back to top button