Encyklopedia

Okupacyjna Codzienność

Życie Codzienne. Od pierwszych dni okupacji ludność polska
znajduje się w bardzo ciężkim położeniu materialnym. W wyniku wymiany pieniędzy
traci większość przedwojennych oszczędności. Płace są bardzo niskie,
nieproporcjonalne w stosunku do kosztów utrzymania. Rozwija się „czarny rynek”,
gdzie ceny są jeszcze wyższe. Władze niemieckie wprowadzają racjonowanie
żywności. Polityka okupanta powoduje stałe niedożywienie Polaków, skazanych na
prawie trzykrotnie niższe od dotychczasowych normy kaloryczne. W konsekwencji
spada liczba urodzeń i mnożą się choroby zakaźne.

Okupacyjny Terror. Warszawa, jako stolica i największe miasto (prawie 1. 300
tysięcy mieszkańców w 1939), jest symbolem oporu i centrum konspiracji. Staje
się obiektem głównego ataku niemieckiego. W mieście i okolicach mnożą się
aresztowania, egzekucje i masowe mordy (Wawer 1939, Palmiry 1939 – 1940, Las
Kabacki 1939, Las Sękociński 1942). Od końca 1943 do lata 1944 zabito ok. 4300
Polaków, głównie przedstawicieli elity narodu. Uliczne łapanki tworzą aurę
zagrożenia życia. Od października 1941 pod karą śmierci ludności żydowskiej nie
wolno opuszczać getta, a Polakom udzielać im pomocy.

Pawiak. Jednym z głównych więzień niemieckich w Generalnym Gubernatorstwie jest
Pawiak. Podczas okupacji Niemcy przetrzymują tu ok. 100 tysięcy Polaków, z
których ginie blisko 37 tysięcy. Wielu aresztowanych zostaje wywiezionych do
obozów koncentracyjnych. Przesłuchania więźniów odbywają się w siedzibie gestapo
przy Alei Szucha. Tortury i śmierć podczas śledztwa są na porządku dziennym.
Wiosną 1940 w podwarszawskich Palmirach Niemcy rozstrzeliwują kilka tysięcy
przedstawicieli inteligencji polskiej. Na ulicach Warszawy częste są łapanki,
grożące wywózką na roboty przymusowe do Niemiec.

Getto. Od jesieni 1939 władze okupacyjne stosują szczególny terror wobec Żydów.
Nakazują noszenie opasek z gwiazdą Dawida. Zakazują zmiany miejsca pobytu i
korzystania z komunikacji publicznej. Konfiskują żydowskie przedsiębiorstwa.
Tworzą getta – zamknięte dzielnice, izolujące ludność żydowską – których nie
można opuszczać pod karą śmierci. Pierwsze getto powstaje w październiku 1939 w
Piotrkowie Trybunalskim. Największe getto utworzono w październiku 1940 w
Warszawie. Na niewielkim obszarze skupiono ok. 450 tysięcy osób.

Codzieność W Getcie. Przydziały żywności w getcie są dużo niższe niż poza jego
murami. Żydzi masowo umierają z głodu. Stłoczenie tysięcy ludzi na niewielkiej
przestrzeni i straszliwe warunki sanitarne w gettach są przyczyną ogromnej
śmiertelności. Za pomoc okazaną Żydom Niemcy karzą śmiercią. Pomimo to niektórzy
odważni Polacy starają się ratować Żydów, ukrywając ich i dostarczając żywność.
Niestety, są też tacy, którzy szantażują Żydów lub wydają ich Niemcom.

Kościół Katolicki. Na terenach przyłączonych do III Rzeszy oraz na Kresach
Wschodnich okupanci widzą w Kościele polskim nosiciela oporu społecznego.
Rozbijają struktury kościelne, grabią majątek, więżą i zabijają kapłanów. W
niemieckich obozach koncentracyjnych i w egzekucjach ginie ponad 2000 polskich
księży, w tym kilku biskupów. Wielu ginie w Katyniu lub zostaje wywiezionych na
wschód. Mimo represji wielu duchownych działa w konspiracji, niosąc pomoc
Polakom i prześladowanym Żydom.

Losy Hierarchów Kościoła. August kardynał Hlond, prymas Polski – 14 września
1939 przez Rumunię wyjeżdża do Rzymu, gdzie informuje papieża Piusa XII o
sytuacji w Polsce. Niemcy aresztują go we Francji w 1944 roku. Adam Stefan
kardynał Sapieha – w latach II wojny światowej staje się faktycznym przywódcą
Kościoła w okupowanej Polsce. Michał Kozal, biskup sufragan włocławski –
aresztowany przez Niemców w listopadzie 1939, umiera w obozie koncentracyjnym
Dachau po otrzymaniu śmiercionośnego zastrzyku w 1943. Stefan kardynał
Wyszyński, późniejszy prymas Polski – pod pseudonimem Radwan III jest
powstańczym kapelanem AK w Laskach.

Prześladowanie Protestantów. Na okupowanych terenach hitlerowcy likwidują
parafie ewangelicko-augsburskie, a duchownych wiernych Polsce, jako zdrajców
narodu niemieckiego, wysyłają do obozów i więzień. Dotyka to także członków
konsystorza – kolegialnej władzy Kościoła luterańskiego. Symboliczną postacią
jest zmarły w obozie ks. biskup Juliusz Bursche. W wyniku strat wojennych oraz
późniejszych przymusowych wysiedleń do Niemiec liczba wiernych Kościoła
ewangelicko-augsburskiego w Polsce po 1945 roku stanowi połowę przedwojennego
stanu.

Wojna a Kultura. Podczas okupacji Niemcy mordują wielu twórców nauki i kultury
polskiej, zamykają placówki naukowe, niszczą archiwa i zbiory biblioteczne,
burzą pomniki. Konfiskują dzieła sztuki, w tym zabytki sztuki ludowej i
sakralnej. Z Krakowa wywożą ołtarz Wita Stwosza z kościoła Mariackiego oraz
obraz Leonarda da Vinci „Dama z łasiczką” z Muzeum Czartoryskich, a z
warszawskich Łazienek – pomnik Chopina. Rabunek dzieł sztuki trwa do końca
okupacji. Jednakże niektóre wielkie dzieła, jak „Bitwa pod Grunwaldem” i „Hołd
pruski” Jana Matejki pozostają skutecznie ukryte.

Przemysław Sierechan

Pasjonat historii. Interesuje się prawem, technologią informacyjną. Redaktor Naczelny i wydawca PolskieDzieje.pl

Powiązane artykuły

Sprawdź też
Close
Back to top button