Kartki z kalendarza

9 – 15 sierpnia

9 sierpnia, w Śródmieściu, z lokalu przy pl. Dąbrowskiego,
zaczyna nadawać Polskie Radio. W Śródmieściu i na Powiślu Powstańcy skutecznie
odpierają ataki wroga. Na Starym Mieście udaje się powstrzymać natarcie od
strony mostu Kierbedzia przez pl. Zamkowy. Ratusz i ul. Miodowa są pod silnym
ostrzałem wroga. W godzinach popołudniowych niemieckie lotnictwo bombarduje
Rynek Starego Miasta. Zaczyna działać sztab Grupy Północ i wszystkie jego
służby. Oddział kpt. Gustawa Billewicza „Sosny” próbuje zniszczyć pociąg
pancerny, ostrzeliwujący z Dworca Gdańskiego powstańcze pozycje. Oddziały ppłk.
Jana Mazurkiewicza „Radosława” utrzymują nadal rejon cmentarzy, osłaniając Stare
Miasto. Na Ochocie Powstańcy muszą opuścić płonące zabudowania „Reduty
Kaliskiej”. Tej nocy oddział ppor. Andrzeja Chyczewskiego „Gustawa” w sile ok.
90 ludzi przemieszcza się do Lasów Chojnowskich. Trwa szturm nieprzyjaciela na
Redutę Wawelska 60. Na Mokotowie pułk „Baszta” zajmuje obszar ograniczony
ulicami: Puławską, Szustra, Al. Niepodległości i Woronicza. Oddziały powstańcze
na Dolnym Mokotowie nadal utrzymują pozycje w rejonie ulic Mączna, Przemysłowa,
Rozbrat, Szwoleżerów i Podchorążych. W Moskwie Stalin deklaruje premierowi
Stanisławowi Mikołajczykowi pomoc lotniczą dla Warszawy.

10 sierpnia, na Woli, mimo naporu nieprzyjaciela, Powstańcy utrzymują placówki
przy ul. Okopowej, w rejonie cmentarzy i na Stawkach. Na Powiślu oddziały
powstańcze umacniają swe pozycje. Artyleria niemiecka systematycznie
ostrzeliwuje Elektrownię, zaopatrującą miasto w prąd. Na Ochocie oddziały RONA
prowadzą dalszą pacyfikację dzielnicy. „Reduta Wawelska” nadal odpiera ataki
wroga. Wieczorem, po dwóch dniach kopania, obrońcy Reduty mają gotowe przejście
do kanałów. Po południu samoloty niemieckie rozrzucają nad Warszawą ulotki,
wzywające ludność stolicy do opuszczenia miasta. Nocą z 9 na 10 nad Śródmieściem
i Mokotowem pojawiają się brytyjskie samoloty. Dokonują udanych zrzutów broni i
amunicji. Pierwszy zrzut broni dociera też do oddziałów z Kampinosu.

11 sierpnia, generalne natarcie Niemcy kierują na ul. Okopową, w rejon cmentarzy
i ruin getta. Wobec przewagi nieprzyjaciela, oddziały ppłk. Jana Mazurkiewicza
„Radosława” z ciężkimi stratami wycofują się w kierunku ul. Stawki. Obrona Woli
upada, a ul. Stawki staje się najbardziej wysuniętym na zachód odcinkiem
osłaniającym Stare Miasto. Niemcy nacierają na Starówkę z Mariensztatu i ruin
Zamku oraz od strony pl. Teatralnego. Stare Miasto, bombardowane codziennie z
powietrza, ostrzeliwuje też z praskiego brzegu Wisły niemiecka artyleria. W nocy
z 11 na 12 sierpnia załoga Starego Miasta przyjmuje zrzuty broni i amunicji.
Pada ostatni punkt oporu na Ochocie – „Reduta Wawelska”. Oddziały ppor. Jerzego
Gołembiowskiego „Stacha” ewakuują się kanałami w kierunku Śródmieścia i
Mokotowa. Oddziały RONA opanowują Ochotę i Al. Jerozolimskimi zbliżają się do
pl. Starynkiewicza.

12 sierpnia, toczą się ciężkie walki o Stawki i Leszno. Po południu Powstańcy
odbijają zajętą przez Niemców kilka godzin wcześniej szkołę i magazyny przy
Stawkach. Mjr Wacław Janaszek „Bolek” obejmuje dowództwo zgrupowania „Kedyw” po
rannym ppłk. Janie Mazurkiewiczu „Radosławie”. Powstańcy odpierają ataki
nieprzyjaciela na barykady Podwala, Świętojańskiej, Piwnej, Senatorskiej,
Miodowej oraz na Ratusz i Pałac Blanka. Niemcy kierują silne uderzenie na Ogród
Krasińskich, Pałac Mostowskich oraz na barykady Leszna. Zapada decyzja o
przeniesieniu kwatery Komendy Głównej AK z silnie ostrzeliwanej szkoły przy ul.
Barokowej 6 do gmachu Ministerstwa Sprawiedliwości przy ul. Długiej 7. W rejonie
pl. Starynkiewicza do ataku przystępują oddziały RONA. Po ciężkich walkach
nieprzyjaciel zmusza oddziały zgrupowania „Chrobry II” do wycofania się z
budynku Dyrekcji Wodociągów i Kanalizacji, Domu Turystycznego, gmachu Wojskowego
Instytutu Geograficznego i Starostwa Powiatowego. „Chrobry II” utrzymuje
północną stronę Al. Jerozolimskich, z Domem Kolejowym i Dworcem Pocztowym.
Równocześnie nieprzyjaciel naciera wzdłuż ul. Grzybowskiej i z Chłodnej wzdłuż
Żelaznej i Waliców. Atak zostaje odparty.

13 sierpnia, Niemcy kierują potężne natarcie na Stare Miasto. Z Wybrzeża
Gdańskiego atakują ul. Boleść, z Dworca Gdańskiego – Bonifraterską, od strony
ul. Dzikiej – Stawki i Pokorną. Z ruin getta uderzają na ul. Nalewki i Ogród
Krasińskich, z Leszna – na ul. Długą, Tłomackie i Bielańską, z pl. Teatralnego
na Ratusz. Po kilkugodzinnej, ciężkiej walce oddziały powstańcze, ponosząc
dotkliwe straty, powstrzymują nieprzyjaciela. Tracą jednak ostatecznie Stawki.
Wycofują się z ul. Rymarskiej. Z chwilą ostatecznego upadku Stawek zamyka się
pierścień wojsk niemieckich wokół Starego Miasta. Wieczorem żołnierze batalionu
„Gustaw” wprowadzają na ul. Kilińskiego niemiecki pojazd pancerny, porzucony
przez załogę nieprzyjaciela przy barykadzie na Podwalu. Wypełniony materiałem
wybuchowym pojazd eksploduje na wysokości domu nr 1. Ginie prawie 300 osób,
żołnierze i ludność cywilna. Odcięcie Starego Miasta zrywa łączność między KG AK
a płk. Antonim Chruścielem „Monterem”, stacjonującym w Śródmieściu. Ok. godz. 20
rusza natarcie wydzielonych oddziałów śródmiejskich: por. Mariana Krawczyka
„Harnasia”, rtm. Henryka Roycewicza „Leliwy” i oddziałów ze zgrupowania „Chrobry
II”. Celem ataku jest odzyskanie połączenia między Śródmieściem a Starówką.
Około godz. 1 natarcie załamuje się w rejonie Hal Mirowskich. W nocy z 13 na 14,
oddziały pułku „Baszta” nacierają z Mokotowa w kierunku Śródmieścia. Atak
załamuje się pod silnym ogniem nieprzyjaciela. Powstańcy ponoszą dotkliwe
straty. Nie udaje się opanować koszar SS, mieszczących się w szkole na rogu
Kazimierzowskiej i Narbutta, ani tzw. Domu Wedla na rogu Puławskiej i
Madalińskiego. W kinie „Palladium” przy ul. Złotej, przy pełnej sali, odbywa się
pierwszy pokaz powstańczej kroniki filmowej.

14 sierpnia, w nocy z 13 na 14 sierpnia lotnictwo alianckie dokonuje zrzutów nad
Śródmieściem. O godz. 10.30 Komendant Główny AK gen. Tadeusz Komorowski „Bór”
wydaje rozkaz marszu na odsiecz walczącej stolicy oddziałom z podwarszawskich
okręgów AK. Niemcy kontynuują natarcie na Stare Miasto od zachodu. Uderzają z
Leszna, przez Tłomackie w kierunku Bielańskiej. Trwa zaciekła walka o barykadę i
budynek PAST-y przy Tłomackiem. W godzinach wieczornych oddziały mjr. Gustawa
Billewicza „Sosny” i kpt. Stefana Kaniewskiego „Nałęcza” wypierają wroga za
linię ul. Przejazd. Około południa nieprzyjaciel atakuje Muranów, uderzając od
strony Fortu Traugutta, Dworca Gdańskiego i Stawek w kierunku Zajezdni
Tramwajowej przy ul. Sierakowskiej. Niemcom udaje się wbić „klin” pomiędzy
zgrupowanie „Radosław” a zgrupowanie ppłk. Jana Szypowskiego „Leśnika”. Ok.
godz. 16 Powstańcy odzyskują utracone pozycje, ponosząc jednak dotkliwe straty.
W Kampinosie kpt. Józef Krzyczkowski „Szymon” otrzymuje rozkaz płk. Karola
Ziemskiego „Wachnowskiego”, nakazujący gotowość bojową oddziałów i przesunięcie
ich na pozycje wyjściowe do natarcia z rejonu cmentarzy Powązkowskiego i
Żydowskiego. Celem tego manewru jest połączenie sił z Kampinosu z oddziałami
walczącymi na Muranowie. Przestają działać wodociągi miejskie. Rozpoczyna się
dramatyczna ewakuacja Szpitala Maltańskiego z ul. Senatorskiej do Śródmieścia.
Na ul. Bartoszewicza żołnierze ze zgrupowania „Krybar” zdobywają niemiecki
transporter opancerzony. Powstańcy nazywają go „Jaś”. Po śmierci dowódcy na jego
cześć zmieniają nazwę na „Szary Wilk” – pseudonim poległego.

15 sierpnia, Powstańcy uroczyście obchodzą Dzień Żołnierza. W nocy z 14 na 15
sierpnia lotnictwo alianckie dokonuje kolejnych zrzutów broni i amunicji nad
Warszawą. Niemcy zestrzeliwują trzy spośród dwudziestu samolotów. Nieprzyjaciel
naciera na Stare Miasto, na odcinku od Ogrodu Krasińskich do pl. Teatralnego.
Niemcom udaje się opanować Pałac Mostowskich. W nocy odbija go oddział z
batalionu „Wigry”. Wieczorem Niemcy uderzają na barykady przed Bankiem Polskim
przy Bielańskiej i na klasztor Kanoniczek przy pl. Teatralnym. Powstańcy
odpierają ataki nieprzyjaciela. O godz. 10.00 Niemcy z niespotykaną dotychczas w
tej części miasta siłą atakują północne Śródmieście. Uderzają od północy –
wzdłuż Żelaznej, Walicowa, Ciepłej, Rynkowej i Granicznej oraz od zachodu –
wzdłuż Srebrnej, Siennej, Pańskiej, Prostej, Łuckiej i Grzybowskiej.
Równocześnie Niemcy ostrzeliwują pozycje powstańcze, zwłaszcza Dworzec Pocztowy
i Dom Kolejowy. Oddziałom kpt. Wacława Stykowskiego „Hala” i oddziałom ze
zgrupowania „Chrobry II” udaje się odeprzeć wroga na pozycje wyjściowe. Z Ogrodu
Saskiego nieprzyjaciel prowadzi ostrzał Placu Napoleona. W ogniu staje najwyższy
budynek Warszawy – Prudential. Pożary wybuchają również na ulicach Moniuszki,
Sienkiewicza i Mazowieckiej. Na Mokotowie zatrzymanych zostaje dwóch oficerów
węgierskich. Ppłk Stanisław Kamiński „Daniel” nawiązuje za ich pośrednictwem
kontakt z dowództwem oddziałów węgierskich, stacjonujących w Zalesiu pod
Warszawą. Oddział „Jeleń” rtm. Lecha Głuchowskiego „Jeżyckiego” obsadza Fort
Legionów Dąbrowskiego. O godz. 22 z Puszczy Kampinoskiej, z odsieczą dla Starego
Miasta, wyrusza, pod dowództwem ppłk. Wiktora Ludwika Konarskiego „Victora”,
oddział liczący ok. 730 żołnierzy. W rejonie Powązek dowódca rezygnuje z
natarcia. Pozbawione łączności, rozproszone oddziały częściowo przedzierają się
na Żoliborz. Pozostali żołnierze wycofują się do puszczy.

Przemysław Sierechan

Pasjonat historii. Interesuje się prawem, technologią informacyjną. Redaktor Naczelny i wydawca PolskieDzieje.pl

Powiązane artykuły

Sprawdź też
Close
Back to top button